زمان تقریبی مطالعه: 6 دقیقه
 

تاریخ‌نگاری پیامبر شیعیان




سیره و مغازی پیامبر اسلام چنان محل توجه نویسندگان شیعه بود که برخی، «اصحاب مغازی» را تنها با گرایش شیعی می‌شناختند.
[۱] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۱، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.



۱ - سیره و مغازی پیامبر در آثار مورخین



۱.۱ - ابان بن عثمان


اَبان بن عثمان احمر بَجَلی (متوفی ح۱۷۰)، از نخستین مورخان شیعه، در کتاب بزرگ خود، المبدأ و المبعث و المغازی و الوفاة و السقیفة و الرّدّة، بخشی مهم را به سیره و مغازی پیامبر اختصاص داد.

۱.۲ - احمد بن محمد


ابوجعفر احمد بن محمد بن خالد برقی (متوفی ۲۸۰) نیز در فصلی از المحاسن با عنوان «مغازی النبی» به این موضوع پرداخت.

۱.۳ - ابراهیم بن محمد ثَقَفی


ابواسحاق ابراهیم بن محمد ثَقَفی (متوفی ۲۸۳) تک نگاری‌هایی با عنوان السیرة و المغازی داشت.
[۲] محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۵، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.


۱.۴ - ابن فضال


ابن فَضّال علی بن حسن (متوفی ۲۹۰)، فقیه و مورخ، در صفات النبی به تحلیل شخصیت اخلاقی پیامبر پرداخت.
[۳] محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۹۲، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.


۱.۵ - علی بن ابراهیم قمی


علی بن ابراهیم قمی، مفسر و فقیه و مورخ و استاد کُلَینی، المغازی را گردآورد.
[۴] محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۸۹ و پانویس، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.


۱.۶ - ابن عمار کوفی


ابن عَمّار کوفی ابوعلی احمد بن محمد (متوفی ۳۴۶) اخبار آباء النبی و فضائلهم و ایمانهم و ایمان ابی طالب را، ظاهراً با تأکید بر اعتقاد شیعیان به مؤمن بودن پدر و اجداد پیامبر ، نوشت.
[۵] محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۲۹ـ۳۰، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.


۱.۷ - حسن بن محمد


حسن بن محمد بن علی اَزْدی، مورخ و ادیب کوفی، الوُفود علی النبی را در باره هیئت‌هایی که قبل و بعد از فتح مکه ، اطاعت قبایل خود را از فرمان پیامبر اسلام اعلام کردند، نگاشت.
[۶] احمد بن علی نجاشی، فهرست اسامی مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، ج۱، ص۶۵، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.


۱.۸ - حسین بن علی بزوفری


رفتار پیامبر و ائمه علیهم‌السلام با مشرکان ، موضوع کتاب سیرة النبی و الائمه علیهم‌السلام فی المشرکین تألیف ابوعبداللّه حسین بن علی بَزَوفَری (زنده در ۳۵۲)، فقیه و محدّث عراقی، بود.
[۷] احمد بن علی نجاشی، فهرست اسامی مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، ج۱، ص۶۸، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.


۱.۹ - ابن بابویه


ابن بابویه محمد بن علی بن حسین قمی (متوفی ۳۸۱)، محدّث و نویسنده بزرگ امامی، کتاب‌هایی در سیره تألیف کرد، مانند اوصاف النبی، و کتاب فی ابی طالب و عبدالمطلب و عبداللّه و آمنة بنت وَهْب.
[۸] احمد بن علی نجاشی، فهرست اسامی مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، ج۱، ص۳۹۱، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
[۹] محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۱۵۶ـ۱۵۷، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.


۲ - قصص پیامبران در آثار شیعی


نویسندگان شیعی در باره قصص ِ (سرگذشتِ) پیامبران نیز کتاب‌هایی نوشته‌اند. بجز تألیفاتی با عنوان «المبتدأ» که حاوی داستان آفرینش و پیامبران بود
[۱۰] محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۵، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.
[۱۱] محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۴۸، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.
و گاه بخشی از تاریخ‌های عمومی را تشکیل می‌داد، کتاب‌هایی نیز با عنوان «الانبیاء»
[۱۲] محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۲۲، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.
[۱۳] محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۱۳۸، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.
[۱۴] محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۱۴۴، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.
به مثابه درس‌های تاریخی ـ اخلاقی و مدخلی بر سیره نبوی تألیف می‌شد. قصص الانبیاء قطب الدین راوندی (متوفی ۵۷۳)، نمونه‌ای است که داستان‌های پیامبران را به شیوه اِسنادی، عمدتاً از ابن بابویه، شرح کرده است. این کتاب با بخشی در سیره و معجزات و مغازی پیامبر پایان می‌یابد.
[۱۵] قطب الدین راوندی، قصص الانبیاء، چاپ غلامرضا عرفانیان، مشهد ۱۴۰۹.


۳ - فهرست منابع


(۱) محمد بن حسن طوسی، الفهرست، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.
(۲) احمد بن علی نجاشی، فهرست اسامی مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
(۳) یاقوت حموی، معجم الادباء، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.
(۴) قطب الدین راوندی، قصص الانبیاء، چاپ غلامرضا عرفانیان، مشهد ۱۴۰۹.

۴ - پانویس

 
۱. ↑ یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۱، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.
۲. ↑ محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۵، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.
۳. ↑ محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۹۲، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.
۴. ↑ محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۸۹ و پانویس، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.
۵. ↑ محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۲۹ـ۳۰، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.
۶. ↑ احمد بن علی نجاشی، فهرست اسامی مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، ج۱، ص۶۵، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۷. ↑ احمد بن علی نجاشی، فهرست اسامی مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، ج۱، ص۶۸، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۸. ↑ احمد بن علی نجاشی، فهرست اسامی مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، ج۱، ص۳۹۱، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۹. ↑ محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۱۵۶ـ۱۵۷، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.
۱۰. ↑ محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۵، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.
۱۱. ↑ محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۴۸، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.
۱۲. ↑ محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۲۲، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.
۱۳. ↑ محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۱۳۸، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.
۱۴. ↑ محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۱۴۴، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.
۱۵. ↑ قطب الدین راوندی، قصص الانبیاء، چاپ غلامرضا عرفانیان، مشهد ۱۴۰۹.


۵ - منبع

دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تاریخ نگاری»، شماره۳۰۵۷.    


رده‌های این صفحه : تاریخ اسلام | کتب تاریخی شیعه




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.